Ένα θέμα σχετικά με το Μεσαίωνα που δε θίχτηκε ιδιαίτερα είναι ο κατά τόπους διαφορετικός βαθμός οικονομικής και πολιτισμικής ανάπτυξης. Στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία για παράδειγμα, το γνωστό μας Βυζάντιο, η πολιτισμική παραγωγή δε σταμάτησε ποτέ, κορυφώθηκε μάλιστα σε χρόνια πολιτικής παρακμής (14ος αιώνος, "Παλαιολόγεια αναγέννηση", υπερβολικός ο όρος). Η υποτίμηση αυτής της περιόδου (και ο όρος βυζαντινισμοί για τις αλλεπάλληλες ίντριγκες) οφείλεται σημαντικά στη στάση των Δυτικοευρωπαίων απέναντί της: ήταν η άμεση διοικητική συνέχεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας αλλά ήταν "των Γραικών" και όχι των Γερμανών ή των Φράγκων, των πραγματικών κατ' αυτούς συνεχιστών του Ρωμαϊκού imperium. Απ' ό,τι φαίνεται η επανερμηνεία της ιστορίας δεν είναι μόνο χαρακτηριστικό της νεωτερικότητας και των διανοούμενων του έθνους - κράτους...
Στη Δυτική Ευρώπη υπήρξε μια περίοδος χωρίς ιδιαίτερη πρόοδο αλλά μάλλον οπισθοδρόμηση και αυτό κατά τη γνώμη μου οφείλεται στην έλλειψη ισχυρού βασιλείου - διαδόχου της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας που διαλύθηκε από τους Γότθους το 476. Από τον Καρλομάγνο κι έπειτα άρχισε η Δύση να παίρνει τα πάνω της σε όλους τους τομείς. Αποκορύφωμα της σχετικής ακμής του 9ου ως 11ου αιώνα ήταν οι Σταυροφορίες.
Λαοί όπως οι Άραβες, οι Ινδοί και οι Κινέζοι που συχνά μένουν στο περιθώριο των ευρωπαϊκών βιβλίων ιστορίας (οι Άραβες εμφανίζονται συνήθως ως εισβολείς) είχαν και αυτοί τις δικές τους περιόδους ακμής. Τα μαυριτανικά αρχιτεκτονικά έργα στην Ισπανία, η εφεύρεση της πυρίτιδας, της πυξίδας και του χαρτιού είναι μόνο μερικά από τα επιτεύγματα αυτών των λαών...
Συμπερασματικά, θεωρώ ότι η αντίληψη του Μεσαίωνα ως "σκοτεινά χρόνια" είναι κάπως βεβιασμένη. Σε αυτό φταίει και η σχετική έλλειψη πηγών ή η παραποίησή τους από "ευσυνείδητους" καλόγερους - χριστιανούς. Η εξιδανίκευση των ευρωπαϊκών αρχαίων χρόνων δεν ευσταθεί: ο αρχαίος ευρωπαϊκός κόσμος ήταν σε φάση πολιτισμικής παρακμής και αναμασήματος των παλιών έργων για αρκετούς αιώνες πριν αρχίσει η επέλαση των μονοθεϊστικών θρησκειών και της νοοτροπίας τους.
Ενημέρωση:
Η άσχετη πλην ενδιαφέρουσα συζήτηση περί καπιταλισμού μεταφέρθηκε εδώ.